Glass Eye Studio Staklo iz pepela erupcije vulkana Sent Helens

Tekst priredile: S. Jovičić, I. Mijalković

Duhovito nazvan „stakleno oko“ (glass eye), Glass Eye Studio je jedan od najstarijih komercijalnih staklarskih atelja u SAD. Otvoren 1978. godine pored pijace Pike Place Market u Sijetlu, u svetu je najviše poznat po ručnoj izradi novogodišnjih ukrasa i pritiskača za papir, a u lokalnoj zajednici i kao mesto za kupovinu poklona i maštovitih dekoracija za kuću i baštu.

Glass Eye Studio i danas, skoro 50 godina od osnivanja, prodaje svoju robu na istoj pijaci, ali je u međuvremenu izrastao u jedan od najvećih privatnih staklarskih atelja u SAD (koji opslužuje više umetničkih kolektiva) i gradski ponos Sijetla, sa prodavnicom na međunarodnom aerodoromu Sijetl-Takoma.

Svetski poznati pritiskači za papir

Stakleni pritiskači za papir po kojima je atelje Glass Eye svetski poznat toliko su važna umetnička forma da se smatraju draguljima staklarstva. Većina kupaca ih ceni samo kao lepe i interesantne komade stakla, ali kolekcionari ih vide kao umetničke izraze koji ne bi mogli postojati da nisu „uhvaćeni“ u kuglu prozirnog kristala. Prilikom osmišljavanja pritiskača za papir, umetnici razmišljaju i o tome šta ćete sve videti dok ga vrtite u ruci i gledate ga iz različitih uglova osvetljenog lampom ili dnevnom svetlošću. On može biti sasvim jednostavan i jednobojan, a može sadržati i čitav mikrokosmos u kome ćete godinama nalaziti nove prizore.

Atelje Glass Eye dugo i brižljivo neguje tradiciju ručne izrade ove forme. Najviše proizvodi pritiskače inspirisane nedokučivim i misterioznim nebeskim telima. Zvezde i planete su istovremeno i veliki umetnički izazov i nosioci univerzalnih ljudskih vrednosti koje kupce lako podstaknu na kupovinu, što je za opstanak komercijalnog ateljea veoma važno.

Pritiskače Glass Eye-a poručuju i kustosirane prodavnice (pri muzejima i galerijama), a mnogi umetnici dolaze u Glass Eye da bi baš tu izradili svoj pritiskač. Primera radi, Minhi Vinkemplek (Minhi Winkempleck) i Džes Ingland (Jesse England) su 2014. tu izradili svoj pritiskač „Cvet bakra“ da bi „uhvatili“ specifičnu boju koju prečišćeni bakar dobija samo kada je izložen određenoj količini toplote (stakla).

Starinski ukrasi za jelku

Druga velika specijalnost ateljea Glass Eye su ručno izrađeni novogodišnji ukrasi. Pošto su veoma traženi i obim proizvodnje je veliki, svaki majstor u ateljeu mora svojim rukama da napravi 80 identičnih ukrasa dnevno. Najveća vrednost tih ukrasa ne proističe iz originalnosti njihovog dizajna već iz kvalitetne izrade koja se dešava na vreme. Tako robne kuće i prodavnice širom sveta u pravi čas dobijaju poručene ukrase koji su ručno izrađeni i izgledaju baš kao u katalogu – to je Glass Eye Studio!

Većina ukrasa ima jednostavnu i očekivanu formu (kugle, suze, zvezde, srca), a modni trendovi se prate putem uvođenja novih boja. Na svetskom tržištu ukrasa, Glass Eye Studio se najlakše prepoznaje po kolekciji Vintage Holiday. To su „starinske“ staklene luše, šišarke, Deda Mrazovi i zvezde koje odolevaju zubu vremena i svake godine se rade u tradicionalim i novim, modernim bojama.

Crteži i fotografije novogodišnjih ukrasa iz nekih ograničenih serija u 2022. godini
II fotografije: Glass Eye Studio

Masovna, a ručna izrada stakla omogućava umetnicima u ateljeu da u potpunosti ovladaju različitim tehnikama bojenja i oblikovanja stakla. Sa takvim iskustvom, oni dobro poznaju materijal i mogu lako izvesti i sopstvene komercijalne i galerijske radove, što i jeste bila glavna ideja Roberta Adamsona, osnivača ateljea Glass Eye.

Adamson je još ranih 1970-ih bio ključna figura umetničke staklarske scene Sijetla i pacifičkog severozapada, poznatiji i od Dejla Čihulija u to vreme. Bio je i tehnički direktor i pomoćnik direktora danas čuvene Pilčak škole stakla koju su Čihuli i Rut Tamura začeli 1971. na imanju udaljenom oko 80 km severno od Sijetla. Tamo je radio četiri godine, do 1977. kada je odlučio da pravi svoj atelje u gradu.

Iako je prve tri godine poslovao sa gubitkom, Adamson je uspeo da uspostavi uspešan poslovni model i privuče gotovo sve značajnije umetnike stakla u regiji pacifičkog severozapada – Bendžamina Mura, Ričarda Rojala, Dantea Morionija itd. Već 1981. kupio je novi prostor u kome je 17 umetnika izvodilo svoje komercijalne radove (dok je prodavnica ostala na staroj lokaciji kod pijace), a 1984. atelje je preselio u još veći, treći prostor. Od 1988. do kraja 2023. godine, atelje se nalazio u obalskoj industrijskoj zoni Sijetla, a sada se upravo seli na novu lokaciju na drugom kraju grada.

Adamson je izuzetne rezultate imao i kao inovator staklarstva. Kritičari i kolekcionari naročito cene to što je pepeo od erupcije vulkana Sent Helens (1980) uveo u staklarsku smešu. Kada je našao pravu formulu, to je postala proizvodna norma i jedinstvena tržišna prednost koju Glass Eye i danas ističe. Pošto nakon više od 40 godina od erupcije (vulkana udaljenog oko 160 km južno od Sijetla) tog pepela ponestaje, u budućnosti će najveću tržišnu vrednost imati ograničene serije proizvoda za koje će ovaj sastojak ostati najduže rezervisan

Adamson je svoj biznis prodao 1990. godine, ali je sve do 2000. bio umetnički direktor i svake godine je nadgledao izradu više od 120 novih proizvoda. Onda se sasvim posvetio svom novom studiju Island Glass Art na ostrvu Vidbi (Whidbey, severno od Sijetla) koji i danas vodi zajedno sa suprugom.

Od 1990. godine, vlasnici i poslovne taktike Glass Eye Studio su se menjali, ali je koncept ostao isti – to je komercijalni atelje u kome umetnici različitih generacija i sposobnosti peku zanat i izrađuju svoje radove da bi ih odmah prodali (ne čekajući mišljenja kritičara, kustosa i galerista, i ne stavljajući visoku cenu na svoj rad).

Detalji ukrasa za jelku studija Glass Eye II fotografije: Glass Eye studio

Današnja većinska vlasnica i umetnička direktorka atelja Glass Eye je Pajper O’Nil (Piper O’Neill), a posao vodi njen suprug i suvlasnik, Bili O’Nil. Pajper svoje umetničke radove izlaže u značajnim galerijama, a Bili je više od 10 godina bio zamenik operativnog direktora Čihulijevog ateljea (Chihuly Studio).

Sa oko 20 zaposlenih, Glass Eye opslužuje još tri brenda umetničkog stakla – Global Village Co., Idlewild Union, i Huntopia. Te lokalne inicijative različitih dometa – od jednostavnog ukrasa za jelku do grandioznih site-specific umetničkih botaničkih bašta Hanta Slounema (Hunt Slonem) – objedinjuje ponosnost na „američko staklo“ „napravljeno u Sijetlu“ i „napravljeno u Vašingtonu“.

Detalji ukrasa za jelku studija Glass Eye „Dugine boje“ (levo); Šljiva (desno) II fotografije: Glass Eye studio

Glass Eye Studio osnažuje i širu lokalnu zajednicu – izrađuje originalne trofeje različitih sportskih i drugih takmičenja u Sijetlu, pravi proizvode inspirisane loklanim herojima, ikonama i pojavama, učestvuje u specijalnim događajima tokom kojih se prikupljaju sredstva za bolnice, ustanove socijalne zaštite, fondacije itd.

Radovi ateljea Glass Eye se najčešće opisuje kao affordable & collectible – to su proizvodi visokog kvaliteta sa pristupačnom cenom koji, pošto su (ručno izrađeni) unikati, brzo zadobijaju kolekcionarsku vrednost. Iako je svaka kupovina potencijano i dobra investicija, najvažniji i najvredniji kupci ne mare mnogo za to. Kupci na veliko, od kojih zavisi opstanak ateljea, samo žele robu koja ispunjava očekivanja njihovih mušterija, a građani Sijetla pijacu Pike Place Market obilaze iz mnoštva razloga i na tezgi Glass Eye Studio kupuju poklon za bližnjeg ili lepu kućnu dekoraciju samo kao još jedan domaći proizvod sa svetskom reputacijom.

Bri, T. (2015) The Style Fold: Billy and Piper O’Neill, Vanguard Seattle, Art Fashion and Culture, http://vanguardseattle.com/2015/11/23/18239/ (pristupljeno 17. 4. 2024.)
Facebook profil Glass Eye Studio: https://www.facebook.com/glasseyestudio (pristupano 26. 3. – 17. 4. 2024.)
Lindsay Laney, K. (2011) Handmade In Fremont, By Glass Eye Studio, The Fremocentrist, December 29, https://fremocentrist.com/commentary/technical-difficulties-please-stand-by/ (pristupljeno 17. 4. 2024.)
MyAmericanCrafts Life’s a Gift (online) Glass Eye Studio, MyAmericanCrafts Life’s a Gift https://myamericancrafts.com/collections/glass-eye-studio (pristupljeno 15. 4. 2024.)
Ryder, M. (2013) Forming a New Art in the Pacific Northwest: Studio Glass in the Puget Sound Region 1970-2003, Dissertations and Theses, Paper 1096, Portland State UniversityPortland State University, 135-139, https://doi.org/10.15760/etd.1096
Vebsajt Glass Eye Studio: https://glasseye.com/ (pristupano 26. 3. – 17. 4. 2024.)

Ovaj tekst nastao je u okviru projekta izrada Preliminarne tehničke procene za zaštitu, očuvanje i revitalizaciju paraćinskog staklarstva. Navedena mišljenja, nalazi i zaključci su mišljenje autora i ne odražavaju nužno stav Ambasade Sjedinjenih Američkih Država.