Korning muzej stakla: najpoznatiji muzej stakla na svetu
Korning muzej stakla, nastao je 1951. godine, sadrži najveću kolekciju stakla u svetu koja pokriva period od starog veka do današnjih dana sa više od 50.000 artefakata
piše: Hristina Mikić
Na kraju prošle godine, međunarodna komisija za staklo Ujedinjenih nacija, zadužena za proslavu internacionalne godine stakla, proglasila je sedam svetskih čuda u staklu. Jedno od tih čuda je i najpoznatiji muzej stakla na svetu koji se nalazi u Korningu. Ovo mesto od samo 10.000 stanovnika, u državi Njujork, u prošlosti je bilo centar proizvodnje stakla i kristala. Tu je titulu zadržalo i danas. Korporacija Korning je jedna od vodećih kompanija za inovacije u optičkom staklu i osnivač Korning muzeja stakla.
Do prvog naseljavanja Korninga došlo je tek krajem 18. veka, a sredinom 19. veka ovo mesto dobilo je status sela. Zatim je preraslo u opštinu 1890. godine, najviše zahvaljujući razvoju industrije stakla. Istorijske sličnosti između Korninga i Paraćina su interesantne, u oba mesta staklarska industrija razvila se zahvaljujući dobroj transportnoj povezanosti, drvnoj građi i reci koja je obezbeđivala energiju za pokretanje fabrika.
Na kraju prošle godine međunarodna komisija za staklo Ujedinjenih nacija proglasila je sedam svetskih čuda u staklu. Jedno od tih čuda je i najpoznatiji muzej stakla u svetu koji se nalazi u Korningu, mestu od svega 10.000 stanovnika
Kristalni grad
Korning je mesto koje je ubrzo postalo poznato kao „Kristalni grad“. Ovaj status mu je pripao jer je postao sedište najpoznatijih manufaktura za proizvodnju šlifovanog kristala. Korning fabrika stakla bila je manufaktura za proizvodnju ručno duvanog stakla i keramike zahvaljujući kojoj se celo mesto razvilo. Ova fabrika počela je svoj rad u Bruklinu, ali se 1868. godine preselila u Korning i narednih 149 godina stekla slavu po proizvodnji sijalica, optičkim vlaknima, šupljem staklu i Štojbenovom umetničkom staklu. Mesto inače nosi naziv po Erastustu Korningu političaru, industrijalcu i investitoru. On se kao mali sa samo 13 godina školovao za trgovca gvožđem u radnji svog ujaka, a kasnije sam otvorio svoju kompaniju Korning koja se bavila trgovinom gvožđem, šinama za železnicu i voznim alatima, i bio jedan od investitora u staklarsku industriju ovog kraja.
Korning muzej stakla nastao je 1951. godine kao poklon koji je naciji dala Korning kompanija nastala na nasleđu ove fabrike stakla. U njemu se nalazi najveća kolekcija stakla na svetu koja pokriva period od starog veka do današnjih dana sa više od 50.000 artefakta, studio za staklo i najpoznatija biblioteka za istraživanje stakla. Tim ovog muzeja čini oko 230 zaposlenih kustosa, umetnika i tehničara, dizajnera stakla, a njegovi godišnji prihodi iznose oko 47 miliona dolara. Biblioteka Rakov, nastala kao legat porodice Rakov, danas predstavlja najveći centar za istraživanje stakla. Svake godine, perspektivni istraživači mogu dobiti stipendije da provedu određeno vreme u Korningu i sprovedu svoje istraživačke radove o staklu. Magazin American style je Korning proglasio za jednu od najboljih umetničkih destinacija među malim gradovima u Sjedinjenim Američkim Državama. Zato i ne čudi što ovo malo mesto godišnje poseti oko 800.000 ljudi, a svi oni dolaze da vide i naprave svoje „čudo od stakla“.
Sijetl „američka Venecija“ Sjedinjene Američke Države su mesto rađanja studijskog stakla, može se reći preteče kreativnom preduzetništvu u staklu. Rodonačelnikom ovog pravca smatra se profesor keramike Harvey Littleton, koji je 1962. godine održao prvi seminar o izradi stakla u studijskim uslovima u kojima umetnici mogu koristi staklo kao umetnički medijum. Vrlo brzo akreditovani su prvi univerzitetski programi za staklo, što je pokrenulo razvoj oblikovanja stakla kao umetničke discipline i njeno širenje u Evropu i Aziju, gde su se do tada uslovi za oblikovanje stakla pa samim tim i poslovi za umetnike videli samo u fabrikama stakla. Do skoro su Amerikanci smatrali Sijetl „američkom Venecijom“ ne samo zbog žive umetničke scene staklarstva koju kreira 700 kreativaca, već i zahvaljujući festivalu na kojem se četiri dana demonstrira duvanje stakla, održavaju umetničke radionice, izložbe stakla, a umetnički studiji otvaraju svoja vrata za posetioce. Ipak, njegovu slavu je od skora preuzeo Korning zahvaljujući programima koji se održavaju u Korning muzeju stakla, a posebno zbog njihovog studija i GlassLAB-a koji omogućava eksperimente i inovacije sa staklom.
Rodno mesto inovacija
Studio za staklo, sastavni deo ovog muzeja je ujedno njegova najveća atrakcija. On je nastao 1996. godine na mestu stare laboratorije za testiranje proizvoda Korning kompanije. Amy Schwartz i Bill Gudenrath, poznati umetnici u staklu, pozvani su da osmisle edukativne programe za umetnike, studente i posetioce, ali i da stvore novu kreativnu snagu za razvoj Korninga i njegovog okruženja.
Studio je poznat po svom odličnom objektu, posvećenom i obrazovanom osoblju i ozbiljnom shvatanju svih naših korisnika, bilo početnika ili profesionalnih umetnika. Studio stvara značajne mogućnosti i iskustva za umetnike i studente stakla na svim nivoima stručnosti, a poslednjih godina fokusirani smo na ozelenjavanje staklarstva, tako da zelena energija čini oko 30 odsto naših potreba
Amy Schwartz, direktorka Studija u Korning muzeju stakla
Na skoro 10.000 kvadratnih metara studio predstavlja vodeći centar izvrsnosti u staklu kako za umetnike, kreativne preduzetnike, tako i za najširu publiku. Tu se mogu naučiti tehnike hladnog, toplog i fuzionog stakla, eksperimentisati sa starim tehnikama oblikovanja stakla, naučiti ecvanje, graviranje i šlifovanje stakla, praviti predmeti u hobističkom maniru, posmatrati demonstracije stakla, pohađati master kursevi za dizajn stakla, presovati staklo… Za 28 godina postojanja studio je postao najpoznatiji međunarodni centar izvornosti i ključno mesto u svetu za ručnu proizvodnju umetničkog stakla i edukaciju. Osim toga studio umetnicima nudi infrastrukturu kako bi izrađivali svoje komercijalne kolekcije, a sporazumi sa nekim od vodećih američkih fakulteta za dizajn stakla, omogućavaju mu da ostvaruje razgranatu obrazovnu misiju.
GlassLab je program koji je usmeren na ispitivanje staklarskih materijala i procesa kojim umetnici i dizajneri mogu oblikovati nove staklene forme, povećati funkcionalnost stakla ili stvarati nove umetničke i dizajnerske izraze u staklu. Program se odvija po pozivu i pruža mogućnost korisnicima da ispituju sam koncept stakla i njegove tehničke mogućnosti, a u saradnji sa staklarima, rade na prototipu svojih ideja. Veka popularnost i potražnja za različitim programima oblikovanja stakla, dovela je do ambicioznog plana za proširenje studija. Kapitalna investicija vredna više od 50 miliona dolara, treba da pomeri granice Korning muzeja stakla i otvori novo polje njegovog delovanja najvećim delom kroz živo nasleđe i umetnost staklarstva. Cilj je napraviti ekološki održivu ručnu proizvodnju stakla i najbolji centar za obrazovanje u izradi stakla. Projektom će se proširiti galerijski prostor za demonstraciju staklarstva na 120 mesta, biće sagrađeni kapaciteti za izradu stakla u velikim pećima koje će biti jedinstvene u Severnoj Americi i na kojima će biti moguća izrada monumentalnih skulptura od stakla, proširiće se kapaciteti za rezidencijalne programe umetnika. Pre par godina ekonomske analize pokazale su da se zahvaljujući ovom muzeju oblast Korninga generiše oko 53 miliona dolara dodatnih prihoda godišnje, a procene su da će nova investicija obezbediti ovom mestu još dodatnih sedam miliona prihoda. Zapravo, ovaj gradić najvećim delom svoj ekonomski rast duguje industriji stakla Korning kompanije i njihovom muzeju. I pri tome još pokazuje kako kreativni pristupi staklu stvaraju nove mogućnosti za lokalno stanovništvo.
Najpoznatiji američki brend: Štojbenovo umetničko staklo
Štojbenovo umetničko staklo je linija proizvoda od kristala upotrebnog, dekorativnog i umetničkog stakla čijom proizvodnjom i prodajom upravlja Korning muzej stakla, a koji se proizvodi u njegovom studiju za staklo. Malu radionicu za kristalno staklo Štojben staklarska radionica osnovali su 1903. godine staklarski majstor Frederik Karder koji je proizvodio bojeno i umetničko staklo i Tomas Havkes vlasnik ateljea za graviranje stakla. Radionica je dobila naziv po oblasti Štojben kojoj pripada mesto Korning. Manufaktura je 1918. pripojena Korning fabrici stakla. Ovaj kristal je postao poznat 1933. godine, zahvaljujući svojoj formuli za topljenje kristala i njegovoj visokoj čistoći, od koga su se izrađivali kristalni predmeti visoke moći propuštanja svetlosti i njenog prelamanja.
Štojben staklarska radionica je 1940. godine napravila veliku izložbu 27 umetnika u kristalu, gde je pozvala legendarne umetnike poput Anrija Matisa, Salvadora Dalija, Isame Nagučija, Đorđa de Kirika, Granta Vuda i druge da izrade skulpture u kristalu
Štojbenov kristal našao se u vitrini Metropolitan muzeja 1938. godine, bila je to činija sa graviranim gazelama. Na svetskoj izložbi u Njujorku 1939. godine, ova kompanija izlaže modernističke komade stakla, koje postaju ikone modernog dizajna u staklu i do današnjih dana zadržali su status kultnih proizvoda ovog brenda. Fokus na umetničkim inovacijama u kristalu, ova kompanija je predstavila 1940. godine, kada je napravila veliku izložbu 27 umetnika u kristalu, gde je pozvala legendarne umetnike poput Anrija Matisa, Salvadora Dalija, Isame Nagučija, Đorđo de Kiriko, Grant Vuda i druge da izrade svoja skulpturalna dela u kristalu. Sva kristalna dela postala su deo kolekcije Korning muzeja stakla, a njemu je pripojena i radionica kristala u kojoj su se demonstrirale tehnike staklarskog umeća. Nastavlja se rad sa umetnicima, i proširuje Štojbenova kolekcija koja treba da predstavi potencijal kristala za skulpturu. Uporedo sa ovim eksperimentalnim aktivnostima, nastavljena je proizvodnja luksuznog posuđa, vaza, činija i drugih upotrebnih i dekorativnih predmeta od kristala. Godine 1953. na velikoj izložbi u Luvru „Umetnost stakla“ biva predstavljeno 150 kristalnih komada ovog američkog proizvođača. Nižu se izložbe različite vrste o umetnosti kristala, a najveća inovacija ovog proizvođača nastaje sredinom 50-ih godina, kada graviranje počinje da se koristi kao deo skulpturalnih formi u kristalu.
Štojbenov kristal je kroz istoriju svog razvoja krasio rezidencije mnogih državnika, poklanjao se među diplomatama, kolekcije od kristala su bile predmet raznih međunarodnih događaja i na taj način izgrađen je trajni legat kulturnog nasleđa. Zahvaljujući tome on postaje najznačajniji američki kristal 20. veka. Prva kolekcija vintige kristalnih predmeta pod nazivom Steuben Heritage slavila je kultne proizvode klasicizma u kristalu i prvih dizajnerskih umeća posebno ističući tehniku raspoređenih mehurića u kristalu (u paraćinskoj fabrici ova tehnika poznata je bila kao antika i primenjivala se na običnom staklu). Ipak, 2008. godine, ovu manufakturu kupuje lanac maloprodaje luksuzne robe, i kompanija Korning zadržava samo deo vlasništva. Nekoliko godina kasnije, najavljuje se zatvaranje proizvodnje, što navodi Korning kompaniju da otkupi ponovo vlasništvo nad fabrikom i sačuva američko nasleđe u kristalu. U 2015. Štojbenova fabrika kristala transformisana je u novi prostor studija za rad sa vrućim staklom, gde se primerci ovog kristala i danas proizvode i prodaju u sklopu muzeja.
Ovaj tekst nastao je u okviru projekta izrada Preliminarne tehničke procene za zaštitu, očuvanje i revitalizaciju paraćinskog staklarstva. Navedena mišljenja, nalazi i zaključci su mišljenje autora i ne odražavaju nužno stav Ambasade Sjedinjenih Američkih Država.
